PR w świecie dezinformacji

Dezinformacja, czyli co?

Zacznijmy od podstawowych pojęć. Dezinformacja oznacza taki sposób przekazywania informacji, aby wprowadzić odbiorcę w błąd, skłaniając go do zachowania zgodnego z oczekiwaniami i korzystnego dla nadawcy komunikatu. Prostym przykładem tego mechanizmu jest próba oszukania złodzieja: wychodząc z domu, zapalasz światło, żeby złodziej pomyślał, że jesteś w środku – dzięki temu sam dojdzie do wniosku, który Tobie zapewni bezpieczeństwo. Natomiast akcje dezinformacyjne to sytuacje, w których mamy do czynienia z zaplanowanymi działaniami, które docierają do odbiorcy z kilku niezależnych źródeł i kanałów przekazujących informację. W takim zbiorze zwykle większość informacji jest prawdziwa, a tylko jedna – kluczowa z punktu widzenia nadawcy – fałszywa. 
Osobną kwestią jest cisza, czyli utajnienie czy pominięcie faktów, które mogłyby wyrządzić szkodę nadawcy informacji (osobie/instytucji/organizacji). Odpowiedź na pytanie, dlaczego dezinformacja działa, jest dość prosta – ponieważ wykorzystuje prawdziwe lub częściowo prawdziwe informacje, które ją uwiarygadniają i pozwalają uwierzyć odbiorcy również w te fragmenty, które zostały zmanipulowane.

Jak przygotować się na uderzenie?

Jak w każdej sytuacji kryzysowej, najważniejsza jest prewencja! Warto regularnie oceniać własną podatność na dezinformację: np. wychwytywać słabe punkty organizacji i tematy trudne oraz wrażliwe, w kontekście których można przeprowadzić atak. To pozwoli ustalić możliwe konsekwencje działań dezinformacyjnych i przygotować się na ewentualne ich nadejście, czyli opracować plan działań kryzysowych.
Podstawowym źródłem oceny podatności organizacji na dezinformację jest stały monitoring zarówno publikacji (mediów tradycyjnych i społecznościowych), jak i – szerzej – otoczenia biznesowego. Wymienione tu działania należy uznać za prewencyjne.
Jeśli już jednak masz do czynienia z dezinformacją, przejdź do działań przygotowawczo-analitycznych: oceń źródło dezinformacji (ustal, czy jest ono wiarygodne: czy to news, czy fake news, i z kim jest powiązane), a następnie oceń znaczenie zamieszczonej informacji (szkodliwość dla organizacji). Konieczna jest również analiza okoliczności, w których rozpoznałeś akcję dezinformacyjną. To pozwoli Ci zastanowić się nad jej celem (korzyści, które dezinformacja może przynieść konkretnym instytucjom lub środowiskom z otoczenia biznesowego).
Ostatni etap to walka z dezinformacją – jest ona trudna, długotrwała, złożona i wymaga dużej wiedzy merytorycznej oraz użycia wielu narzędzi komunikacyjnych: media relations, komunikacji w kanałach digital oraz odpowiednio zaplanowanych i wdrożonych działań public affairs.
 

Dezinformacja w mediach społecznościowych

To, co gigantycznie zmieniło obraz komunikacji, a tym samym dezinformacji, to pojawienie się nowych nośników oraz ich globalny zasięg i nieznana dotąd szybkość rozpowszechniania. W kontekście dynamicznej migracji komunikacji do sieci kluczowa staje się analiza prowadzonych kampanii i działań pod kątem dezinformacji. Informacja, która jest zmanipulowana, potrafi rozprzestrzeniać się w sieci znacznie szybciej i szerzej niż fakty (źródło: https://mitsloan.mit.edu/ideas-made-to-matter/study-false-news-spreads-faster-truth).
 

Ciekawostka Infodemia 15 lutego 2020 r. podczas Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa Tedros Adhanom Ghebreyesus, szef Światowej Organizacji Zdrowia, użył oficjalnie w swoim przemówieniu – w kontekście nowego koronawirusa – słowa „infodemia” określającego niekontrolowany zalew dezinformacją i fake newsami związanymi z COVID-19. „But we’re not just fighting an epidemic; we’re fighting an infodemic”.  Źródło: https://www.who.int/director-general/speeches/detail/munich-security-conference

Jak walczyć z dezinformacją?

Aby ją obalić, możesz: (1) zaprzeczać dezinformacji (zaprzeczenie proste) lub (2) udzielać wyjaśnienia w szerszym opartym na faktach kontekście (obalenie poparte faktami). Wybór metody zależy od sytuacji – trzeba zastanowić się, co bardziej przekona odbiorców do uzmysłowienia sobie, że w pierwszym odruchu zawierzyli nieprawdzie. Wyniki badania amerykańsko-brytyjskiego zespołu naukowców (Brendan Nyhan z Dartmouth College i Jason Reifler z University of Exeter) pozwalają jednak sądzić, że bardziej skuteczne jest drugie podejście. Uczestnikom ich eksperymentu przedstawiono scenariusz przejścia na emeryturę fikcyjnego polityka. Materiały zawierały różne informacje, w tym także pogłoski o przekupstwie (dezinformacja). Przedstawiono zaprzeczenie proste tym plotkom oraz obalenie poparte faktami, które wyjaśniało, że dany polityk zajmuje stanowisko w innej organizacji. Samo zaprzeczenie miało ograniczony wpływ na zmniejszenie fałszywych poglądów u odbiorców, dopiero przedstawienie przyczynowego (pełnego) wyjaśnienia wyeliminowało błędne wyobrażenia spowodowane plotką.
 

Dezinformacja i covid-19

2020 był kolejnym z rzędu rokiem, w którym działania dezinformacyjne przybrały na sile. Działo się to z uwagi na szereg czynników, a jednym z nich były wydarzenia polityczne, tradycyjnie należące do obszaru, w którym dezinformacja odgrywa istotną rolę. Natomiast bez wątpienia najbardziej spektakularne akcje dezinformacyjne miały i mają miejsce w związku...