Uwaga: sprostowanie!

W konsekwencji choć materiał prasowy brzmi dumnie, to w rzeczywistości może być nim nawet artykuł czy wpis lub wypowiedź składająca się z jednego zdania, a na dodatek opublikowana „na końcu” internetu.
Taka klasyfikacja ma bardzo poważne skutki. Każdy materiał prasowy objęty jest bowiem prawem prasowym. A z przepisów tych wynika, że wobec każdego materiału prasowego możliwe jest żądanie sprostowania. Oznacza to, że można żądać sprostowania nie tylko wobec profesjonalnego tekstu opublikowanego w popularnym tytule prasowym, ale również względem filmiku na YouTube czy notki na blogu.
Jeżeli zatem publikujesz jakąkolwiek treść w internecie, to powinieneś pamiętać, że któregoś dnia również Ty możesz otrzymać wniosek o sprostowanie tekstu, który opublikowałeś.

Czym w ogóle jest sprostowanie?

Sprostowanie prasowe to nic innego jak korekta nieprawdziwej lub nieścisłej wiadomości, podanej w materiale prasowym. Należy tu podkreślić, że jest to korekta własna zainteresowanego, co znaczy, że żądający samodzielnie tworzy tekst sprostowania, podpisuje je, a następnie prezentuje je w prasie jako własną wypowiedź, wyraźnie oddzieloną od wszelkich innych komunikatów w niej opublikowanych. Wypowiedź ta zatem nie „ginie” pośród innych, publikowanych w danym tytule prasowym.
Jeżeli sprostowanie jest przygotowane w sposób prawidłowy, to redaktor naczelny ma ustawowy obowiązek opublikowania sprostowania. Kwestia ta nie zależy zatem od relacji osoby zainteresowanej z redaktorem naczelnym, lecz może zostać wyegzekwowana w sądzie.

Jakie komunikaty podlegają sprostowaniu?

Wiadomości nieprawdziwe lub nieścisłe opublikowane w materiale prasowym. Wiadomość nieprawdziwa to taka, która przedstawia stan faktyczny w sposób niezgodny z rzeczywistością. Nieścisła zaś to ta, która odzwierciedla rzeczywistość tylko częściowo – prezentuje ją zatem częściowo w sposób prawdziwy, a częściowo nieprawdziwy lub podaje fakt prawdziwy, ale jednocześnie zataja pewną ważną okoliczność (kontekst) towarzyszącą temu faktowi (B. Kosmus, G. Kuczyński (red.), Prawo prasowe. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2018).
Należy także pamiętać, że sprostowaniu podlegają również wiadomości podane w formie sugestii. Warto też wiedzieć, że można żądać sprostowania tej samej informacji podanej w różnych tytułach czy materiałach prasowych. Nie jest zatem argumentem przeciwko publikacji sprostowania to, że podobna wiadomość została podana także w innych tytułach prasowych i opublikowano już względem niej korektę zainteresowanego.
 

Kto może domagać się sprostowania?

Sprostowania może domagać się każdy podmiot, którego dotyczy nieprawdziwa lub nieścisła wiadomość, która została podana do publicznej wiadomości. Przy czym wiadomość dotyczy osoby zainteresowanej nie tylko, jeżeli w artykule wymieniono jej imię, nazwisko czy nazwę, ale także wtedy, gdy wpływa ona na publiczną ocenę (status, pozycję w społeczeństwie lub w środowisku) tej osoby.
Sprostowania mogą domagać się osoby fizyczne, ale również osoby prawne. Każdy o kim napisano nieściśle lub nieprawdziwie.

Gdzie powinno zostać opublikowane sprostowanie?

Celem sprostowania jest umożliwienie zainteresowanemu dotarcia do takiej samej grupy odbiorców, do jakiej dotarł wcześniej materiał z wiadomością nieprawdziwą lub nieścisłą. Oznacza to, że sprostowanie powinno zostać opublikowane dokładnie w taki sam sposób jak wcześniej sporny materiał, a zatem np. w kolejnym odcinku audycji (telewizja, radio), na tej samej stronie kolejnego wydania gazety (dziennik, tygodnik) lub pod tym samym adresem URL.

Jak napisać tekst, aby nie narazić się na sprostowanie?

Po pierwsze, powinniśmy umożliwić osobie, o której piszemy w naszym tekście, odniesienie się do wszystkich wiadomości, które chcemy o niej przedstawić. Żądanie opublikowania sprostowania, którego treść pokrywa się z już przytoczonymi w tekście wypowiedziami autora sprostowania, będzie bezzasadne.
Po drugie, powinniśmy zweryfikować wiadomość, którą chcemy o tej osobie podać, w możliwie najszerszy sposób. Przede wszystkim jeżeli podamy w tekście prawdę, to minimalizujemy ryzyko, że osoba ta będzie z tą prawdą polemizowała. Gdyby jednak taką próbę podjęła – a to się zdarza! – to sprostowanie o treści oczywiście nieprawdziwej także będzie bezzasadne.
Po trzecie, jeżeli nie mamy 100% pewności co do prawdziwości wiadomości, którą chcemy podać, ale jednocześnie mimo wszystko uważamy, że powinna ona zostać opublikowana (z innych przyczyn – np. z uwagi na interes społeczny), zaś zainteresowany odmówił przedstawienia swojej prawdy w naszym tekście, to w takiej sytuacji możemy nadać naszej wiadomości wymiar opinii. Opinie nie podlegają bowiem sprostowaniu. Prostować można wyłącznie wiadomości odnoszące się do faktów.
 

Jak bronić się przed sprostowaniem, gdy już je otrzymamy?

Przede wszystkim musimy zweryfikować, czy spełnia ono wszystkie warunki formalne. Jeżeli nie – jesteśmy uprawnieni do odmówienia opublikowania sprostowania.
Sprostowanie stanowi albo integralną część wniosku o opublikowanie sprostowania, albo załącznik do takiego wniosku.
Na końcu sprostowania powinno być podane imię i nazwisko autora sprostowania (osoby zainteresowanej) lub jego nazwa (jeżeli jest osobą prawną). Sprostowanie powinno być także opatrzone własnoręcznym podpisem autora. W sprostowaniu powinien być podany adres korespondencyjny lub wskazanie, że adres ten został zastrzeżony do wiadomości redakcji. Co ważne, sprostowanie nie może przekraczać dwukrotnej objętości fragmentu materiału, którego dotyczy, ani zajmować więcej niż dwukrotność czasu antenowego, jaki zajmował prostowany fragment przekazu.
Jeżeli sprostowanie, które otrzymaliśmy, zawiera jakiekolwiek uchybienia w powyższym zakresie, możemy je zwrócić autorowi do poprawy. Trzeba przy tym pamiętać, że jesteśmy zobligowani do przekazania osobie żądającej sprostowania pisemnego zawiadomienia o odmowie publikacji oraz o jej przyczynach. Powinniśmy także wskazać te fragmenty sprostowania, które naszym zdaniem nie nadają się do publikacji, bo np. odnoszą się do komunikatów o charakterze opinii (ocennych), a nie wypowiedzi o faktach.