Głos – instrukcja obsługi

Prawidłowo wykorzystany głos w dużej mierze przyczynia się do tego, w jaki sposób odbierają Cię inni. Możesz wzbudzić sympatię, zaufanie, szacunek, uspokoić odbiorców lub porwać ich do działania. Odpowiednie użycie głosu pomoże Ci skupić uwagę słuchaczy i uwypuklić to, co najważniejsze w Twoich wypowiedziach. Możesz dzięki niemu zaczarować publiczność, nawet jeśli temat Twojego wystąpienia nie należy do najbardziej porywających. 
Używasz głosu na co dzień i jest to jedno z ważniejszych narzędzi Twojej pracy. Prawdopodobnie jednak jest to jeden z najbardziej zaniedbanych obszarów Twoich kompetencji, któremu poświęcasz niewiele pracy oraz uwagi.
Na pytania:

• Czy masz za sobą profesjonalny trening głosu?
• Czy wiesz, jak działa Twój aparat mowy?
• Czy znasz prawidłową technikę oddechową?
• Czy rozgrzewasz głos?
• Czy znasz zasady higieny głosu?

większość osób odpowiada przecząco. Jeśli i Ty jesteś w tej grupie, warto to zmienić i sprawić, aby Twój głos służył Ci długo, brzmiał świetnie oraz nie sprawiał kłopotów.

Od czego zacząć?

Jest takie chińskie powiedzenie, że najlepszy czas na posadzenie drzewa był dwadzieścia lat temu. Drugi najlepszy czas jest teraz. Jeśli więc chcesz zacząć trening głosu, to właśnie dziś jest na to najlepszy moment. Poniżej znajdziesz kilka rad i informacji na początek.

Głos to ruch

Wydawanie głosu jest czynnością motoryczną, czyli – mówiąc prościej – polega na ruchu. Dlatego nauka emisji głosu to tak naprawdę ćwiczenia – takie same jak trening sportowy. Ćwiczenia wokalne pozwalają usprawnić, wzmocnić oraz uelastycznić mięśnie i inne struktury Twojego ciała odpowiedzialne za wydobywanie głosu.
Nie wystarczy tu samo zrozumienie kilku zasad. Nie da się prawidłowej emisji głosu „ogarnąć na intelekt”. Konieczny jest regularny, prawidłowo prowadzony trening. To tak jak z robieniem sześciopaka na brzuchu przed wyjazdem na urlop. Nie wystarczy obejrzeć na YouTube kilku filmików o tym, jak powinno się wykonywać ćwiczenia. Nie wystarczy też raz ich zrobić tylko po to, żeby zrozumieć, jak działają. Mało tego, nic nie dadzą nam regularne treningi zaczęte dwa tygodnie przed wyjazdem. Jedyne, co zapewni Ci sukces, to systematyczna praca przez dłuższy czas. Kiedy już osiągniesz formę, na której Ci zależy, musisz też wykonywać ćwiczenia przypominające, żeby ją utrzymać. Dokładnie tak samo jest z głosem. Ale bez wątpliwości warto ten wysiłek podjąć, tym bardziej, że głosu nie da się schować pod luźniejszą koszulką.

Głos to pamięć

Dobra wiadomość jest taka, że kiedy już wypracujesz sobie prawidłowe nawyki związane z mówieniem, będzie Ci bardzo łatwo je utrzymać na dłużej, bo głos to nie tylko mięśnie, ale i nawyki. Po odpowiednim treningu dzięki pamięci mięśniowej Twoje ciało samo będzie wiedzieć, jak dobrze mówić. Ten sam mechanizm, który sprawia, że nie musisz się zastanawiać, jak przebierać nogami, kiedy jeździsz na rowerze, sprawi, że Twój głos będzie z Tobą współpracował podczas prezentacji, kiedy Ty będziesz skupiać się na kwestiach merytorycznych.

Głos to całe ciało

Kiedy myślisz o aparacie mowy, być może przychodzi Ci do głowy jama ustna, krtań czy fałdy głosowe. Te narządy to jednak zaledwie wierzchołek góry lodowej. Myśleć, że do wytwarzania głosu używamy tylko ich, to tak, jakby założyć, że samochód to tylko cztery koła i kierownica. W procesie wytwarzania głosu uczestniczy całe Twoje ciało. 

Głos to funkcja ciała

Głos nie jest jakąś magiczną siłą, która pojawia się w nas nie wiadomo skąd. Nie jest też zewnętrzną technologią, którą można sobie podłączyć, odłączyć czy w razie potrzeby wymienić na nową, lepszą wersję. Głos jest funkcją ciała i będzie w takiej kondycji, w jakiej jest całe ciało. Jeśli więc nie dosypiasz, źle się odżywiasz, stosujesz używki i – grzech najcięższy – pijesz za mało wody, będzie to miało wpływ na jakość Twojego głosu. Zmiana nawyków życiowych jest trudna, czasem niemożliwa (choćby o wysypianie się czasem nie jest łatwo), ale warto pamiętać o tej zasadzie szczególnie wtedy, kiedy czeka Cię na przykład ważne wystąpienie. Postaraj się zapewnić sobie jak największy komfort i zadbać o dobrą kondycję ciała co najmniej na kilka dni przed danym wydarzeniem. Twój głos Ci za to podziękuje.

Głos to nie przepona

Często słyszy się, że powinno się „mówić z przepony”. To wielki mit. „Mówienie z przepony” jest niemożliwe przede wszystkim dlatego, że przepona to mięsień aktywny podczas wdechu, a mówimy przecież na wydechu, kiedy to przepona spokojnie sobie odpoczywa. 
Drugi powód jest taki, że mięsień ten działa niezależnie od naszej woli, podobnie jak mięsień sercowy. Jeśli więc nie potrafisz wystukać sercem na przykład rytmu samby, to na przeponę też nie będziesz mieć wpływu. I to w zasadzie dobrze, bo dzięki temu mechanizmowi nie musisz pamiętać o oddychaniu. Przepona sama wie, kiedy potrzebny jest kolejny wdech. 
Po trzecie, kierunek pracy przepony jest odwrotny niż ten, który potrzebny jest do wydawania głosu. Żeby mówić, musimy działać ku górze, wytłaczając powietrze z płuc. Tymczasem przepona, jeśli już napiera, to w dół, pomagając nam wypchnąć z ciała zupełnie inne rzeczy – te z otworów znajdujących się poniżej pępka. Warto pamiętać, że do tak zwanego podparcia głosu wykorzystujemy mechanizm tłoczni brzusznej, czyli tak naprawdę wszystkie mięśnie brzucha oraz mięśnie dna miednicy. Dzięki tej wiedzy łatwiej Ci będzie do swojego treningu włączyć ćwiczenia na odpowiednie partie mięśni, których skutkiem ubocznym może być poprawa jakości głosu.

Głos to wskaźnik emocji

Jednym z czynników, które najczęściej powodują problemy z głosem, jest stres, ponieważ ma on wpływ na całe Twoje ciało, a zatem i na jakość głosu. Stres powoduje spłycenie oddechu, co sprawia, że głos jest słabszy i pojawia się zadyszka. Inny objaw to suchość w gardle, co może przełożyć się na chwilowe zanikanie głosu, chrypkę czy nawet utratę głosu na dłuższy czas. Drżenie ciała spowodowane stresem prawdopodobnie przełoży się również na drżenie w głosie. Jednak im lepsza będzie ogólna kondycja Twojego głosu i technika mówienia, tym mniej dotkliwe będą te objawy. Pomocne będą też wszelkie techniki zarządzania stresem.

Od stóp do głów, czyli instrukcja obsługi aparatu mowy

1. Stopy
   Najważniejsza jest równowaga. Jeśli Twoje ciało nie ma solidnego oparcia w stopach, mózg przeznaczy swoje zasoby raczej na walkę z grawitacją niż na prawidłową technikę mówienia. Dlatego jeśli stoisz, ułóż stopy równolegle i rozstaw je na szerokość bioder. Nie zakładaj butów na obcasie na ważne wystąpienie, a jeżeli musisz, to przećwicz wygłaszanie tekstu w takim obuwiu.
2. Mięśnie i stawy nóg
   Nasze ciało to bardzo skomplikowana konstrukcja, a między jej poszczególnymi częściami występują złożone zależności. Stres kumulujący się w napiętych mięśniach nóg odbije się też na jakości głosu. Upewnij się, że mięśnie Twoich łydek, ud i pośladków są rozluźnione, a Twoje stawy nie są usztywnione.
3. Miednica
   Jedną z częstych wad postawy jest przodopochylenie miednicy. Oprócz tego, że wada ta może powodować na przykład bóle kręgosłupa, będzie również utrudniać prawidłową pracę tłoczni brzusznej, a co za tym idzie – używanie głosu. Pamiętaj, żeby podciągać miednicę w przód i lekko ku górze – jak do jazdy konnej. Miły bonus – w tej pozycji znika wystający brzuszek. To z kolei rozwiązuje jeszcze jeden problem, to znaczy wciąganie brzucha, czyli „wsysanie” górnych partii mięśni brzucha, które utrudnia prawidłowy oddech.
4. Brzuch
   Różne partie mięśni brzucha, czyli mięsień poprzeczny (stabilizujący ciało), mięsień prosty (ten od sześciopaka) i mięśnie skośne (te, które „robią” talię) w połączeniu z przeponą oraz mięśniami dna miednicy tworzą wspomniany już mechanizm tłoczni brzusznej. Jego zadaniem – w ogromnym uproszczeniu – jest wykorzystywanie ciśnienia w jamie brzusznej do wytłaczania z ciała różnych rzeczy. Przy wydobywaniu głosu kierujemy to ciśnienie ku górze, żeby powoli wypuszczać powietrze z płuc. Dlatego podparcie głosu zaczyna się już od mięśni dna miednicy. Napinając je w taki sposób, jakbyśmy chcieli wciągnąć do brzucha umieszczony między nogami ciężarek, stabilizujemy i wzmacniamy głos.
5. Oddech
   Zwróć uwagę na to, jak oddychasz. Stań przed lustrem i weź kilka spokojnych wdechów. Dopilnuj, żeby nie unosiły się twoje ramiona. Weź głęboki wdech i wyobraź sobie, że Twój tułów to naczynie, które chcesz wypełnić płynem – od samego dna aż po brzegi. Powinien lekko rozszerzyć się dół Twojego brzucha, później cały brzuch, następnie dół żeber. Połóż sobie dłonie na plecach na wysokości żeber i spróbuj rozepchnąć je oddechem na boki i lekko w tył. Jednocześnie powinna się lekko unieść górna część klatki piersiowej. 
   Jest wiele teorii na temat tego, czy powinniśmy nabierać powietrza przez nos, usta, czy jednocześnie obiema drogami. Jedno nie pozostawia wątpliwości – im cichszy jest wdech, tym lepiej dla fałdów głosowych. 
6. Głowa
   Wyobraź sobie, że do czubka głowy masz przymocowany sznureczek i ktoś ciągnie Cię w kierunku sufitu. Poczuj, jak Twój kręgosłup swobodnie zawiesza się na tym sznureczku. Rozluźnij barki i pamiętaj o pozycji miednicy. Dzięki temu staniesz idealnie prosto...